این خانه که توسط محمد ابراهیم تاجر کاشی در دوران قاجار ساخته شده، با تاریخی بیش از ۱۲۵ سال، امروزه همچنان به عنوان یکی از پربازدیدترین مکان‌های تاریخی کاشان شناخته می‌شود.
با مساحت بیش از هفت هزار مترمربع، این خانه دارای پنج طبقه و پنج حیاط است که پس از مرگ محمد ابراهیم تقسیم و به اشخاص مختلفی فروخته شد. به نام خانه عباسیان معروف شده است، زیرا در حدود ۱۰۰ سال پیش، آقای عباسیان یکی از حیاط‌های این خانه را خرید و این مجموعه با نام او شناخته می‌شود.با معماری درونگرا و قرینه، خانه عباسیان به عنوان یک نمونه برجسته‌ی معماری قدیمی ایرانی محسوب می‌شود. این خانه شامل سه بخش اصلی اندرونی، بیرونی و بخش خدمه است که هر یک دارای اتاق‌ها و فضاهای مختلفی هستند. بیشتر مراسم و جشن‌ها در بخش بیرونی این خانه برگزار می‌شده و بخش اندرونی فقط مختص اعضای خانواده بوده است. امروزه بخش‌های مختلف خانه عباسیان به‌هم پیوسته و تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار گرفته‌اند و چندین کافه، رستوران، سوغات‌سرا، شربت‌سرا و پارچه‌بافی در این مجموعه ایجاد شده است.
چرا خانه تاریخی عباسیان؟
_ خانه تاریخی عباسیان یکی از شاهکارهای معماری ایران می باشد که به عنوان نامزد دریافت جایزه زیباترین بنای مسکونی ایرانی – اسلامی در نظر گرفته شده است.
_ این خانه با داشتن یک رستوران سنتی و فضای دلنشین می تواند جلوه ای متفاوت به سفر شما بدهد و ساعات خوشی را برایتان به ارمغان بیاورد.
_ خانه عباسیان در کاشان و در نزدیکی بسیاری جاذبه های دیگر قرار دارد که می توانند برنامه ی سفر شما را کامل کنند.
_ این خانه تاریخی منحصر به فرد با همه ی چشم انداز های زیبایش تا کنون محل ساخت چندین مجموعه ی تلویزیونی و فیلم سینمایی مانند سریال های مسافر ری (زندگی حضرت شاه عبدالعظیم) ، ملاصدرا ، خانه ای در تاریکی (ماه تابان) و جابر بن حیان بوده است.
خانه عباسیان | زیباترین بنای مسکونی ایران
مجموعه تاریخی عباسیان بین سال های ۱۲۴۵ تا ۱۲۴۸ هجری قمری همزمان با دوره قاجار به درخواست حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی ( پدربزرگ آیت اله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ» ) که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود ساخته شد. متاسفانه هیچ اطلاعاتی از معمار این مجموعه در دسترس نیست اما شواهد نشان دهنده آن است که ساخت این بنا 20 سال به طول انجامیده است. این مجموعه وسعتی بالغ بر ۵۰۰۰ متر مربع و زیربنایی در حدود ۷۰۰۰ متر مربع دارد و دارای ۵ طبقه و ۵ حیاط می باشد.
جلوه هایی از معماری اصیل ایرانی – اسلامی در طرح های بدیع و نقش های خیال انگیز گچبری و انواع تزئینات خود را به نمایش گذاشته اند و این زیبایی به حدی چشم نواز است که که طبق نظر کارشناسان این مجموعه را به عنوان نامزد دریافت جایزه زیباترین بنای مسکونی ایرانی – اسلامی در نظر گرفته اند. این خانه تاریخی منحصر به فرد با همه ی چشم انداز های زیبایش تا کنون محل ساخت چندین مجموعه ی تلویزیونی و فیلم سینمایی مانند سریال های مسافر ری ( زندگی حضرت شاه عبدالعظیم )، ملاصدرا، خانه ای در تاریکی ( ماه تابان ) و جابر بن حیان بوده است. هیأت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان با همکاری مالی وزارت صنایع و معادن، خانه تاریخی عباسیان را در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی خریداری و مرمت کردند و این خانه در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی به شماره ۲۰۲۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. بخشی از این مجموعه ی زیبا به بنیاد سهراب سپهری نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته است و کل عمارت نیز تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد.
نام گذاری مجموعه
نامگذاری این مجموعه قصه ی جالبی دارد. نکته جالب ۵ حیاط این خانه این است که اگر اشتراکات هر یک از ۵ حیاط را کنار بگذاریم می توان گفت که هر یک از آنها دارای معماری منحصر به فرد می باشند. تمایز در این قسمت ها به حدی است که پس از مرگ صاحب اول مجموعه و تقسیم ارث ، صاحبان دیگری هر یک از ۵ قسمت را به صورت جداگانه می خرند و بعدها از یکی بودن این قسمت ها تعجب و اظهار بی اطلاعی می کنند. پس از تفکیک، بخش بیرونی به نام عباسیان، بخش اندرونی به نام مسعودی فر، بخش حوضخانه به نام حقانی، بخش خدمه به نام عباسی و باغ خانه به نام تقوی خوانده شد. در حدود صد سال پیش حیاط بیرونی به آقای عباسیان که یکی از تاجران فرش کاشان بود به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خرید خانه ای هزار تومانی در آن زمان خبری نبود که در محافل از آن بگذرند در نتیجه کل شهر از آن خبر دار و کل مجموعه به خانه عباسیان مشهور شد .
معماری خانه عباسیان
خانه عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی است و در آن از تزیینات گچبری و نقاشی و تزیینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت استفاده شده است. سبک معماری در خانه ی عباسیان ” گودال باغچه” نام دارد. در این سبک معماری، بنا پایین تر از سطح کوچه ساخته می شود و اصطلاحاً گود می باشد. دلیل این کار این است که :
۱- به آب قنات دسترسی داشته باشد و فشار آب مورد نیاز برای جریان داشتن تامین شود.
۲- ساختمان در برابر گرمای تابستان و سرمای زمستان عایق باشد.
۳- از خاک گودبرداری برای تامین مصالح استفاده شود. خشت خام را همزمان با عملیات گودبرداری در کوره های آجر پزی که در مجاور مجموعه ایجاد شده بود، می پختند. به این وسیله در زمان و هزینه ها صرفه جویی شده و به دلیل همگونی جنس مصالح با خاک زمین های مجاور، استحکام بنا نیز حفظ می شده است.
قرینه سازی در این بنا کاملا رعایت شده و اگر خطی فرضی در وسط ضلع رسم شود دو قسمت ایجاد شده کاملا قرینه است .
بنا دارای قسمت های زمستانه و تابستانه است و تنوع فصلی در آن به وضوح دیده می شود . بنابراین در هر فصلی از سال از قسمتهایی از بنا که مخصوص فصل و متناسب با آب و هوا بوده ، استفاده می شده است.
ظاهر بی آلایش و درون با شکوه و زیبای بنا خبر از معماری درونگرا در ساخت آن می دهد .
شهر کاشان از دیرباز به دارالمومنین شهرت دارد پس مسائل مذهبی در سراسر خانه رعایت شده و کاربرد معماری محجبه ( نقاب دار ) مثل آنچه که در سایر بناهای دوره ی قاجار مشاهده می شود در ساخت بنا کاملا مشخص است. از تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی گرفته تا وجود اتاقهای تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و… همه و همه نشان از این نوع معماری دارد. بر روی در این خانه هم مثل خانه های قدیم دو کوبه با صداهایی متفاوت نصب شده است تا اهالی خانه از روی صدای کوبه ها تشخیص دهند که مهمانشان آقاست یا خانم.
اتاق های آیینه
اتاق های کوچکی در این بخش هستند که مستقیما به بیرون خانه راه دارند و احتمالا محل کار صاحبخانه بوده اند. وجه تسمیه آنها به دلیل وجود آیینه در آنها نیست بلکه با ایستادن در مقابل یکی از درها و توجه به درهای دیگر، تکرار چهارچوب درها مانند تصویری در آیینه های موازی، جلب توجه می کند و این منظره ی جالب این اتاق ها را به اتاق های آیینه معروف کرده است. در قسمت پایین همه ی درها تخته ای به نام جناب در وجود دارد که به عنوان راهی برای جلوگیری از ورود گرد و خاک و حشرات موذی مانند عقرب به داخل اتاق کاربرد دارد. همچنین این قسمت هشداری برای درآوردن کفش است و ترکیب آن با ارتفاع کم درها موجب خم شدن سر فرد و ادای احترام می شود.
اتاق شاه نشین
بخش اندرونی مانند بخش بیرونی دارای یک شاه نشین است. در سقف شاه نشین از هنر آیینه کاری و طرح های شمسه و ستاره استفاده شده است که برخی از قطعات آیینه ها اصیل می باشد.
یک شومینه ی بسیار زیبا در آن به چشم می خورد که اطراف آن با استفاده از آب طلا کاری و رنگ های طبیعی تزیین شده است. قسمت بالای شومینه به منظور خروج دود دو جداره بوده و سورخ هایی برای تزریق هوا و کمک به سوختن بهتر ایجاد شده است.
